Projekty Centrum Badań nad Uprzedzeniami

logo Narodowego Centrum NaukiMowa pogardy. Psychologiczne mechanizmy rozprzestrzeniania się agresji werbalnej wobec grup mniejszościowych.

 

Kierownik: Michał Bilewicz

Zespół projektu: Wiktor Soral, Michał Wypych, Kamila Zochniak, Mikołaj Winiewski, Dominika Bulska, Maciej Bieńkowski

Współcześni ludzie są w ogromnym stopniu zanurzeni w rzeczywistości komunikacji internetowej. Portale informacyjne oraz społecznościowe dostarczają informacji o polityce, społeczeństwie, i o życiu codziennym. Przenoszą one jednak również szereg zjawisk negatywnych. Jako użytkownicy mediów internetowych, ludzie wielokrotnie mają do czynienia z tzw. „mową nienawiści” – nienawistnymi komentarzami dotyczącymi imigrantów, mniejszości etnicznych czy religijnych. Dotychczasowe badania nad tym zagadnieniem były ograniczone z dwóch powodów: sam termin „mowa nienawiści” utrudniał zrozumienie faktycznych emocjonalnych procesów wywoływanych przez takie komentarze; nie próbowano też ustalić mechanizmu odpowiedzialnego za to, że okazjonalne użycie obraźliwego stwierdzenia przeradza się w problem społeczny o tak dużej skali. W ramach niniejszego projektu chcemy uzupełnić tą lukę w rozumieniu tego problemu.

W tym projekcie chcielibyśmy zanalizować rolę procesów emocjonalnych w przekazywaniu obraźliwych stwierdzeń w rzeczywistości internetowej. Nie skupiamy się jednak na emocji nienawiści, ale na emocji pogardy. Pogarda jest jedną z podstawowych emocji pojawiających się w momencie kontaktu z innymi, postrzeganymi jako gorsi lub nie w pełni ludzcy. Postulujemy, że spotykając się wielokrotnie z przykładami mowy pogardy skierowanej przeciwko mniejszościom etnicznym i imigrantom, ludzie kształtują w sobie pogardliwe stereotypy dotyczące tych grup, co w konsekwencji prowadzi do ich dehumanizacji i niechęci kontaktu z ich przedstawicielami. Dodatkowo, przy wielokrotnej ekspozycji na mowę pogardy zmniejsza się wrażliwość ludzi na podobne stwierdzenia, mowa pogardy przestaje być uznawana za krzywdzącą i obraźliwą – podobnie jak wtedy, gdy ludzie wielokrotnie stykają się z agresją w brutalnych filmach i grach komputerowych. To pozwala mowie pogardy rozprzestrzeniać się w społeczeństwie niczym epidemia.

Chcemy sprawdzić te przewidywania w ramach szeregu badań, w tym eksperymentów, w trakcie których będziemy obserwowali jak wielokrotny kontakt z mową pogardy zmienia ludzkie myślenie i zachowania. Sprawdzimy, jak po ekspozycji na mowę pogardy zmieniają się stereotypy imigrantów i mniejszości etnicznych, oraz czy ludzie stają się bardziej skłonni do używania mowy pogardy w codziennej komunikacji. Sprawdzimy jak ekspozycja na mowę pogardy wpływa na funkcjonowanie na poziomie mózgu – wykorzystamy pomiar EEG aby sprawdzić zmiany w reakcjach mózgu na obraźliwe stwierdzenia, a także w reakcjach na twarze mniejszości etnicznych. Rezultatem tego projektu będzie epidemiczny model mowy pogardy. Pozwoli on opisać i zrozumieć gwałtowne rozprzestrzenianie się mowy pogardy w rzeczywistości sieciowej. Ten model podstawowy może okazać się niezwykle użyteczny dla organizacji zajmujących się ograniczaniem skali mowy nienawiści i innych niebezpiecznych zjawisk związanych z korzystaniem z Internetu.

Więcej informacji o projekcie: https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C28616%2Czbadac-mowe-pogardy.html

 

logo Narodowego Centrum NaukiŹródła negatywnych stereotypów grup spostrzeganych jako nieprzyjazne – porównanie uprzedzeń anty-romskich i antysemickich w Polsce i Niemczech

 

Kierownik: Mikołaj Winiewski

Zespół projektu: Dominika Bulska, Michał Bilewicz, Joanna Matera

Żydzi i Romowie są tradycyjnie bardzo nielubianymi grupami zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Antypatia wobec nich jest do pewnego stopnia podobna (obie grupy są postrzegane jako nieprzyjazne, grupy większościowe unikają z nimi kontaktu), ale też różni się (Romowie postrzegani są jako niekompetentni, podczas gdy Żydzi widziani są jako grupa sprawcza, inteligentna, skuteczna w realizacji swoich celów). Głównym celem naszego projektu jest analiza źródeł tych podobieństw i różnic.

Ponadto, celem naszego projektu jest również sprawdzenie, w jakim stopniu treść stereotypu obydwu grup różni się między osobami oraz jakie jest źródło tych różnic. Zakładamy, że pewne elementy kontekstu – zagrożenie międzygrupowe, kryzys ekonomiczny, kryzys zdrowia publicznego, historia relacji międzygrupowych – sprawiają, że konkretne elementy stereotypu obydwu tych grup są bardziej dostępne w świadomości Polaków i Niemców. Postawione hipotezy będą sprawdzane w ramach badań archiwalnych (np. analiza mediów, analiza wpisów z internetu), badań sondażowych, w tym jednego badania podłużnego (tzn. kilkakrotnie badającego tych samych uczestników) w Polsce i w Niemczech (3 pomiary w odstępie 6 miesięcy każdy) oraz jednego reprezentatywnego badania sondażowego, a także serii badań eksperymentalnych.

Wyniki badań w istotny sposób uzupełnią istniejące teorie stereotypów grup obcych, a międzynarodowy charakter badań pozwoli nam porównać relatywny wpływ czynników kontekstowych, w tym ekonomicznych, historii relacji międzygrupowych oraz norm kulturowych i społecznych na kształtowanie się negatywnych stereotypów.

 

logo Narodowego Centrum NaukiPrzyczyny i konsekwencje zbiorowego działania na rzecz i przeciwko grupom obcym

 

Kierownik: Paulina Górska

Celem projektu jest wskazanie źródeł oraz następstw dwóch rodzajów zbiorowego działania (którego przykład stanowić może udział w demonstracjach) podejmowanego przez członków grup dominujących w odniesieniu do członków grup podporządkowanych (np. osób homoseksualnych), tj. zbiorowego działania na rzecz grupy obcej oraz zbiorowego działania przeciwko grupie obcej. Poprzez zbiorowe działanie na rzecz grupy obcej rozumieć należy wysiłki (np. udział w demonstracji) podejmowane w celu poprawy sytuacji członków grup niskiego statusu (w takie działanie angażują się np. osoby heteroseksualne idące w Paradzie Równości). Z kolei zbiorowe działanie przeciwko grupie obcej– kategoria nieobecna we wcześniejszych badaniach nad aktywizmem – obejmuje zachowania mające na celu utrzymanie grupy niskiego statusu na jej podporządkowanej pozycji bądź pogorszenie tej pozycji (taki rodzaj zbiorowego działania podejmowany jest np. przez uczestników kontrmanifestacji na trasie Parady Równości). W ramach projektu testowane będą dwa dynamiczne modele zbiorowego działania nakierowanego na grupę obcą (odpowiednio działania na rzecz tej grupy oraz przeciwko niej). Każdy z tych modeli zawierać będzie 4 segmenty kluczowych zmiennych: 1) psychologiczne źródła zbiorowego działania (m.in. uprzedzenia wobec grupy obcej), 2) strukturalne źródła zbiorowego działania (m.in. pozytywny kontakt z przedstawicielami grupy obcej), 3) kontekstualne źródła zbiorowego działania (m.in. klimat ideologiczny w danej społeczności) oraz 4) efekty zaangażowania (m.in. wzrost identyfikacji z uczestnikami danego ruchu społecznego).

Zaplanowano dziewięć badań rozmieszczonych w pięciu równoległych liniach badawczych. W skład linii pierwszej wchodzi sondaż na reprezentatywnej próbie Polaków, w którym respondenci pytani będą o postawy wobec czterech grup: Żydów, muzułmanów, uchodźców i osób homoseksualnych. Linię 2 stanowią dwa badania, w których udział wezmą uczestnicy i obserwatorzy realnych demonstracji (m.in. Marszu Niepodległości). W linii trzeciej zaplanowaliśmy 4 badania eksperymentalne, w których wzbudzać będziemy empatię wobec grupy obcej, poczucie zagrożenia z jej strony oraz różne rodzaje uprzedzeń wobec jej członków. W liniach 4 i 5 podsumujemy ilościowo wcześniejsze badania na temat różnych rodzajów uprzedzeń (dokładniej-uprzedzeń tradycyjnych i nowoczesnych) oraz empatii.
Istnieją dwa główne powody podjęcia przez nas niniejszego tematu badawczego. Po pierwsze, obecny projekt jest odpowiedzią na luki obecne w literaturze naukowej dotyczącej zbiorowego działania, uprzedzeń i empatii. Poprzez zastosowanie szeregu rozwiązań teoretycznych i metodologicznych realizacja wymienionych badań może znacząco przyczynić się do rozwoju psychologii jako dyscypliny. Przykładowo, podsumowanie badań nad empatią pozwoli nam zobaczyć jaki rodzaj empatii (np. przyjmowanie perspektywy członków grupy obcej czy odczuwanie współczucia wobec nich) najskuteczniej zmniejsza uprzedzenia. Wyniki tego badania będą miały więc znaczenie praktyczne i, miejmy nadzieję, ułatwią planowanie skutecznych interwencji antydyskryminacyjnych. Drugim powodem podjęcia niniejszego tematu jest próba zrozumienia wydarzeń i procesów społecznopolitycznych mających miejsce w Polsce i Europie. Kryzys migracyjny oraz związany z nim wzrost egoizmów narodowych, ale i pojawienie się oddolnych inicjatyw pomocowych wymagają naszym zdaniem uważnego oglądu naukowego.

logo Narodowego Centrum NaukiZbiorowe działanie jako zjawisko dynamiczne i zależne od kontekstu

 

Kierownik: Paulina Górska

Celem projektu jest przetestowanie nowego podejścia do analizy zbiorowego działania, czyli wysiłków (takich jak udział w protestach) nakierowanych na poprawę sytuacji grupy własnej (Becker i Tausch, 2015). W oparciu o wiedzę z rożnych obszarów nauk społecznych i wyniki badań wstępnych proponujemy, aby zbiorowe działanie postrzegać jako zjawisko dynamiczne oraz zależne od kontekstu (tj. relacji interpersonalnych, klimatu ideologicznego w danej społeczności lokalnej i funkcjonowania organizacji ruchów społecznych). Przedstawiony program badań ma na celu weryfikację tych postulatów. Projekt będzie realizowany we współpracy z prof. Nicole Tausch z University of St Andrews (Wielka Brytania).

Projekt obejmuje 13 badań rozmieszczonych w 5 liniach badawczych. W skład Linii 1 wchodzi podłużny sondaż na reprezentatywnej próbie Polaków. Na badanie to składać się będą trzy pomiary oddzielone dwiema 6-miesięcznymi przerwami (NT1 ≈ 1300, NT2 ≈ 800, NT3 ≈ 500). Badanie będzie miało trzy cele. Po pierwsze, spróbujemy zrozumieć długotrwałe procesy związane ze zbiorowym działaniem (np. kształtowanie się identyfikacji z ruchem społecznym). Po drugie, sprawdzimy, w jaki sposób poglądy osób z bezpośredniego otoczenia społecznego jednostki kształtują jej uczestnictwo w zbiorowym działaniu. Po trzecie, zbadamy, jak właściwości kontekstu (np. klimat ideologiczny dominujący w społeczności lokalnej) przekładają się na indywidualne zaangażowanie. Linię 2 stanowią dwa badania, które zostaną przeprowadzone wśród wszystkich członków (30-50 osób) wybranej organizacji ekologicznej i feministycznej. Oba badania obejmą trzy pomiary oddzielone dwiema półrocznymi przerwami. Naszym celem będzie oddzielenie procesu wpływu sieci społecznej na przekonania i zachowania respondentów od procesu selekcji, zakładającego, że kształt sieci społecznej wynika z przekonań i zachowań jednostek. Na Linię 3 będą składać się dwa badania (2 Å~ N = 180) uczestników rzeczywistych demonstracji (tj. Marszu Niepodległości i Parady Równości), w których wykorzystany zostanie intensywny pomiar podłużny. Celem obu badań będzie zrozumienie krótkotrwałych zmian związanych z uczestnictwem w zbiorowym działaniu. Zadaniem czterech eksperymentów wchodzących w skład Linii 4 (3 Å~ N = 315, 1 Å~ N = 256) będzie rygorystyczne przetestowanie mechanizmów odpowiadających za związek między stosunkiem do systemu politycznego a zbiorowym działaniem. W skład Linii 5 wchodzić będą cztery badania (4 Å~ N ≥ 40000), których celem będzie eksploracja krótkotrwałych procesów związanych ze zbiorowym działaniem z użyciem danych tekstowych i sieciowych pobranych z Twittera. Frekwencyjnej analizie tekstu poddane zostaną tweety opublikowane w trakcie dwóch fal protestów odbywających się w kontekście polskim oraz dwóch protestów w kontekście brytyjskim. Analiza ta pozwoli m.in. na sprawdzenie, czy protesty przekładają się wzrost nasycenia tweetów negatywnymi emocjami (np. złością).

Istnieją dwa zasadnicze powody podjęcia niniejszej tematyki badawczej. Po pierwsze, projekt ma uzupełnić luki w psychologicznych badaniach nad zbiorowym działaniem. Chociaż literatura psychologiczna nt. zaangażowania w protesty wskazuje indywidualne źródła i konsekwencje aktywizmu, zazwyczaj pomija ona fakt, że przekonania i emocje jednostek wynikają z relacji interpersonalnych oraz właściwości szerszego kontekstu, takich jak postawy dominujące w społeczności lokalnej. Ponadto, większość badań psychologicznych obejmuje jeden pomiar, co nie pozwala na śledzenie procesów związanych ze zbiorowym działaniem w czasie. Po drugie, projekt stanowi odpowiedź na wydarzenia i procesy społeczne mające miejsce w Polsce i Europie. W obliczu wzrostu liczby protestów oraz usieciowienia społeczeństw, społeczna odpowiedzialność nauki wymaga zbadania, co popycha ludzi do wychodzenia na ulice oraz jakie są psychologiczne i społeczne konsekwencje udziału w protestach.

 

logo Narodowego Centrum NaukiRola teorii spiskowych w służbie mobilizacji politycznej w procesach radykalizacji i uzasadniania systemu

 

Kierownik: Maria Babińska

Teorie spiskowe stały się w ostatnim okresie ważnym tematem debaty publicznej. Stało się tak również w Polsce, gdzie zauważalnym poparciem cieszy się szereg teorii spiskowych motywowanych politycznie. Ostatnie badania wskazują także, że wiara w spiskową wersję dziejów staje się coraz bardziej popularna w innych krajach europejskich. Zaskakująca może być obserwacja, że rola teorii spiskowych w kontekście politycznym nie była dotąd systematycznie badana. Mimo, że teorie takie są bardzo popularne wśród grup o skrajnych poglądach, rola mentalności akceptującej spiskową wersję dziejów w radykalizacji poglądów politycznych nie była dotąd badana wcale. Częstotliwość pojawiania się teorii spiskowych sugeruje, że taki sposób myślenia odgrywa ważna rolę w samym procesie radykalizacji. Uzasadnia to potrzebę bardziej szczegółowej analizy tego problemu, co stanowi temat niniejszego projektu. Współczesne badania mentalności spiskowej pokazują, że mechanizmem odpowiedzialnym za związek pomiędzy taką mentalnością, a wiarą w konkretną teorię spiskową jest indywidualna potrzeba unikatowości. Twierdzi się, że ludzie akceptujący teorie spiskowe częściej w nie wierzą gdy uważają, że czyni ich to w pewien sposób wyjątkowymi i niepowtarzalnymi. Celem tego projektu jest zbadanie związku pomiędzy teoriami spiskowymi, a radykalizacją. Oczekujemy odpowiedzi na pytanie kiedy wiara w teorie spiskowe staje się częścią systemu uzasadniającego mity. Proponowane badania pomogą nam lepiej zrozumieć mechanizmy rządzące zachowaniem społeczeństwa. Autorka projektu jest przekonana, że to zrozumienie ułatwi rozwój społeczeństwa opartego w większym stopniu na wiedzy i bardziej otwartego na wyzwania stawiane przez szybko rozwijający się świat.

 

logo Fundacji na rzecz Nauki PolskiejJęzykowe antidotum:  żywotność językowa jako sposób budowy psychicznego dobrostanu, zdrowia i zrównoważonego rozwoju.

 

Kierownicy projektu: Michał Bilewicz i Justyna Olko

Zespół projektu (z CBU): Magdalena Skrodzka, Michał Wypych, Maria Mirucka, Tetyana Rodnyenkova

[Projekt we współpracy z Wydziałem Artes Liberales UW]

W ostatnich latach po raz pierwszy w najnowszej historii Polski mamy mieliśmy do czynienia z dużymi falami migracji, włączając w to przynajmniej milion imigrantów z Ukrainy. Według CBOS w 2016 roku w porównaniu z poprzednimi latami stosunek Polaków względem innych grup etnicznych znacząco się pogorszył: najbardziej negatywna zmiana postaw nastąpiła względem Romów, Turków, Ukraińców i Niemców; dotyczyła jednak także także Żydów, Litwinów, a nawet Japończyków, Francuzów czy Holendrów. Często słyszymy o aktach dyskryminacji  i agresji, zwłaszcza względem Ukraińców, a także mniejszości etnicznych. Wiele osób i grup jest stygmatyzowanych od wczesnych czasów powojennych, kiedy poddani byli szczególnie silnym represjom. Masowe przesiedlenia, obozy pracy i zakaz używania języka stały się narzędziami w rękach władz komunistycznych, które postanowiły zmienić Polskę w homogeniczne kulturowo i językowo państwo. Efekty długofalowej, nawet jeśli mniej gwałtownej, dyskryminacji także niosą ze sobą poważne kulturowe, społeczne i ekonomiczne konsekwencje. Wpływają negatywnie na zdrowie i dobrostan. Tak w Polsce, jak i w innych częściach Europy, liczba imigrantów rośnie i trend ten prawdopodobnie będzie narastał w najbliższej przyszłości. Trudno lekceważyć gospodarcze skutki tej sytuacji, tak w odniesieniu do produktywności migrantów i grup mniejszościowych, jak i kosztów opieki zdrowotnej. Stąd kluczowe pytania: co można zrobić, by o rolę migrantów i członków owie mniejszości etnicznych w budowie nowoczesnej gospodarki i innowacyjnego, mogli wnieść większy wkład na rzecz polskiej ekonomii oraz pozytywnego, wielokulturowego i inkluzywnego społeczeństwa? Jak można uchronić ich wielorakimi konsekwencjami dyskryminacji?

Nasz multidyscyplinarny projekt ma dostarczyć konkretnych odpowiedzi na te pytania oraz wyzwania związane z dobrostanem mniejszości językowych i etnicznych. Poprzednie badania dotyczące tej problematyki były ograniczone pod względem dyscyplinarnym i zrealizowane na niewielką skalę poza Europą: głównie w Kanadzie i Australii.  Wykazały jedynie korelację między utratą języka, pogorszeniem się stanu zdrowia społeczności rdzennych/mniejszości, ostrymi lub przewlekłymi symptomami stresu pourazowego (PTSD), większą skalą alkoholizmu i samobójstw. Nasz projekt ma na celu ustalenie przyczynowo-skutkowej relacji między zanikiem języka i dyskryminacją, a zdrowiem i dobrostanem, co stanowi o jego pionierskim i nowatorskim charakterze. Zamierzamy empirycznie ukazać zbadać rolę języka jako komponentu tożsamości społecznej odpowiedzialnego za podtrzymanie dobrostanu, a zarazem środka, dzięki któremu ludzie kontrolują lepiej swoje otoczenie poprzez afiliację z konkretną grupą.

Nasza hipoteza zakłada istnienie mechanizmu pozytywnych zmian: nazwaliśmy go “lekiem językowym”. Ogólnie rzecz ujmując, zajmiemy się trzystopniowym procesem:  1. Jak trauma, dyskryminacja na tle językowym, nierównoważony kontakt i przyspieszona zmiana pod wpływem języka dominującego prowadzą do zaniku języka mniejszości 2. Jak porzucenie języka wpływa na pogorszenie się stanu zdrowia i dobrostanu konkretnej społeczności 3. Jakie są negatywne skutki gospodarcze tych procesów. Co jednak najistotniejsze, postaramy się wskazać na możliwości zmiany pozytywnej poprzez odwrócenie tych procesów w celu lepszego funkcjonowania psychofizycznego grup mniejszościowych i imigranckich oraz ich lepszej adaptacji w społeczeństwie przyjmującym jeśli negatywnie działające siły mogą być zredukowane lub odwrócone, rezultat będzie całkiem inny: pojawią się bardzo korzystne rezultaty.

Nasze metody badawcze są multidyscyplinarne i kompleksowe – muszą uwzględnić złożone językowe, historyczne, społeczne, psychologiczne, medyczne i ekonomiczne czynniki wpływające na badane procesy. Planujemy opracować i zastosować nowatorski zestaw narzędzi, w tym rozbudowane, interdyscyplinarne kwestionariusze oraz wielopłaszczyznową ilościową i jakościową analizę różnych, wzajemnie komplementarnych zestawów danych. Co ważne, nasze badania będą prowadzone nie na, lecz razem ze społecznościami i grupami mniejszościowymi, w tym Łemkami, Ukraińcami, Wilamowianami oraz Indianami Nahua.

Wyniki projektu mają szansę w sposób istotny zweryfikować i rozwinąć wiedzę na temat skutków utraty języka, dyskryminacji językowej oraz wpływu tych procesów na zdrowie I dobrostan grup mniejszościowych, a w szerszej skali – na dobrostan całego społeczeństwa. Zamierzamy wykazać, że pozytywna, udana integracja imigrantów i mniejszości realizowana w oparciu o ich tożsamości etnolingwistyczną pozytywnie wpływa na rozwój gospodarczy kraju, zrównoważone relacje i spójność społeczną. Oprócz opracowań naukowych, wynikiem projektu będą praktyczne rozwiązania i wskazówki dla polityki edukacyjnej, językowej iI migracyjnej. Wiedza ta jest fundamentalna dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz ochrony praw człowieka w wielokulturowym i wielojęzycznym otoczeniu społecznym.

Od 2020 roku projekt “Language as a Cure” zawiera również komponent dotyczący sposobu funkcjonowania mniejszości w kontekście epidemii koronawirusa COVID-19.

 

logo Narodowego Centrum NaukiMowa nienawiści: Od automatycznej klasyfikacji do zrozumienia dynamiki emocjonalnej

 

Kierowniczka: Aleksandra Świderska

Zespół projektu: Dominik Puchała

Mowa nienawiści to forma agresji werbalnej wymierzonej w członkinie i członków różnych grup społecznych. Jest szeroko rozpowszechniona w życiu codziennym – słyszymy ją w interakcjach z innymi ludźmi, w przestrzeni publicznej, w telewizji, radiu i Internecie. Mowa nienawiści jest tematem o dużym znaczeniu społecznym, ponieważ ma szkodliwe konsekwencje nie tylko dla jednostek i grup, do których jest bezpośrednio skierowana, ale dla każdego, kto jest na nią narażony w różnych sytuacjach.

Głównym celem naszego projektu jest zrozumienie podstawowych właściwości mowy nienawiści i jej wpływu na słuchaczy. Będziemy pracować z nagraniami mowy nienawiści, w odróżnieniu od większości poprzednich badań, które koncentrowały się na mowie nienawiści w formie tekstowej. Stworzymy bazę danych audio i opracujemy cechy akustyczne, językowe i paralingwistyczne, które pozwolą na w pełni automatyczną identyfikację mowy nienawiści. Spodziewamy się, że mowa nienawiści w formie nagrań będzie wywoływała silniejsze reakcje emocjonalne i tym samym będzie trudniej się do niej przyzwyczaić niż do jej odpowiedników tekstowych. Planujemy przeprowadzenie badań, w których będziemy manipulować treścią stwierdzeń, sposobem ich prezentacji i opcjami odpowiedzi dla uczestników. Dokonamy pomiarów aktywności psychofizjologicznej i behawioralnej uczestników (np. aktywności skóry, serca, mózgu).

Będziemy również używać metod przetwarzania sygnałów i uczenia maszynowego do rozpoznawania i odróżniania mowy nienawiści od innych typów mowy, zarówno po stronie mówiących, jak i słuchaczy. W tym celu przygotujemy adnotowane nagrania nienawistnych wypowiedzi, które będą podstawą dla stworzenia automatycznych klasyfikatorów. Adnotacje będą początkowo wykonywane ręcznie, a następnie szybko rozszerzane za pomocą automatycznych transkrypcji w oparciu o automatyczne rozpoznawanie mowy. Wierzymy, że inni badacze w dziedzinie nauk społecznych będą zainteresowani wykorzystaniem wyników naszego projektu do własnej pracy, np. do badania blogów zawierających nienawistne wypowiedzi. W dziedzinie informatyki, ręcznie adnotowana baza danych zapewni bardzo użyteczną podstawę do badania i klasyfikacji skrajnych emocji w Internecie.

 

logo Narodowego Centrum NaukiPoczucie własności miejsca a przywiązanie do miejsca: odmienne konsekwencje dla otwartości wobec obcych i zachowań prośrodowiskowych.

 

Kierowniczka: Sabina Toruńczyk-Ruiz

Zespół projektu: Maria Mirucka

Ludzie mogą na różne sposoby doświadczać i odnosić się do miejsc takich jak kraj, miasto czy dzielnica. Przywiązanie do miejsca i poczucie własności miejsca to dwa rodzaje więzi, które mogą powstać w odniesieniu do tego samego miejsca, np. kraju, miejscowości czy dzielnicy, ale mają różne cechy. Podczas gdy przywiązanie do miejsca wiąże się z emocjonalnym związkiem z miejscem, poczucie własności oznacza przekonanie, że miejsce należy do „mnie”, co implikuje prawo do decydowania o tym miejscu.

Celem projektu jest zbadanie wzajemnych relacji między przywiązaniem do miejsca a poczuciem własności miejsca oraz ich różnych implikacji dla zachowań prośrodowiskowych i otwartości wobec obcych w miejscu zamieszkania. Opierając się na wcześniejszych badaniach zakładamy, że poczucie własności miejsca ma potencjał wykluczający, którego nie ma w przypadku przywiązania do miejsca. Jednocześnie, zarówno przywiązanie do miejsca, jak i poczucie własności wiążą się z poczuciem odpowiedzialności za swoje środowisko, co może skutkować chęcią jego ochrony lub poprawy.

Projekt będzie starał się odpowiedzieć na trzy główne pytania: 1) Jaki jest związek między przywiązaniem do miejsca a poczuciem własności? 2) Jakie są konsekwencje obu tych uczuć dla zachowań prośrodowiskowych i niechęci wobec obcych? 3) Jaka jest rola postrzeganej odpowiedzialności i prawa do decydowania o miejscu w kształtowaniu tych relacji? Pytania badawcze zweryfikujemy przy zastosowaniu różnych metod badawczych. Przeprowadzimy badania eksperymentalne, interwencje i badanie podłużne, starając się wykazać przyczynowość analizowanych związków, jednocześnie odnosząc wyniki do realnych zachowań.

 

logo Pereł NaukiStrategia asymilacyjna ruchu LGBT+ w Polsce.

 

Kierownik: Dominik Puchała

 

Projekt Dominika Puchały jest kontynuacją jego wcześniejszych badań nad emancypacyjnym wykorzystaniem symboliki grup większościowych przez mniejszości, których wyniki opublikowane zostały w książce Tęczowa Matka Boska, Orzeł i Polka Walcząca: Emancypacyjne wykorzystywanie symboliki grup większościowych w Polsce (Warszawa 2020). Obecny projekt pozwoli lepiej zrozumieć strategie podejmowane przez ruch LGBT+ w Polsce oraz jej konsekwencje w związku z uwarunkowaniami społeczno-politycznymi. Szczególna uwaga poświęcona zostanie strategii asymilacyjnej, czyli próbie wpisywania osób LGBT+ w szerszą, dominującą grupę wszystkich Polek i Polaków czy wszystkich katolików i katoliczek.

 

logo Narodowego Centrum NaukiBrak kontroli a tłumienie uprzedzeń. Rola kontroli poznawczej oraz wycofania wysiłku mentalnego.

 

Kierownik: Wiktor Soral

Ludzie jako istoty społeczne stale dokonują ocen zarówno siebie jak i innych. Większość ludzi posiada naturalną skłonność do oceniania siebie w sposób bardziej pozytywny niż innych. Analogicznie większość ludzi ma skłonność do oceniania „swoich” bardziej pozytywnie niż „obcych”. Postawy polegające na odrzuceniu grupy osób lub osoby ze względu na jej przynależność grupową określa się jako uprzedzenia. Uważa się, że uprzedzenia to osądy powstałe na podstawie fałszywych i niekompletnych informacji o „obcych”. Najczęściej powstają one w sytuacji, w której osoba nie miała w ogóle kontaktu z „obcymi”. Z tego względu wyrażanie uprzedzeń na ogół nie spotyka się współcześnie z aprobatą ze strony otoczenia. W większości sytuacji ludzie starają się ukrywać swoje postawy, powstrzymywać od ich publicznego wyrażania lub przynajmniej tonować te najbardziej negatywne osądy. Robią to, aby nikt nie posądził ich o stosowanie mowy nienawiści lub ponieważ same chcą uważać się za osoby nieuprzedzone. Takie wysiłki określa się jako tłumienie uprzedzeń.

Tłumienie uprzedzeń nie jest czynnością łatwą. Wymaga ono znacznego wysiłku umysłowego, a także zaangażowania obszarów mózgowych odpowiedzialnych za kontrolę zachowania osoby. Liczne badania dowiodły, że osoby którym tymczasowo ograniczono ich zasoby poznawcze (np. poprzez zaangażowanie ich w dodatkowe, równoczesne zadanie) doświadczają problemów z tłumieniem uprzedzeń. Często u takich osób tłumienie skutkuje wręcz większą intensywnością myśli związanych z uprzedzeniami.

W ramach niniejszego projektu sprawdzone zostanie czy osoby doświadczające braku kontroli przejawiać będą większe trudności w tłumieniu uprzedzeń. Innymi słowy, czy będą one częściej wyrażać uprzedzone postawy, na przykład stosując mowę nienawiści, pomimo iż sytuacja wymagałaby od nich powstrzymania się od takich zachowań. Ludzie doświadczają braku kontroli wtedy, gdy podejmują wielokrotnie bezowocne wysiłki w celu dokonania zmiany w swoim życiu. Przykładowo, doświadczenie braku kontroli może pojawiać się u osób zmagających się z długotrwałym bezrobociem, problemami finansowymi, ciężką chorobą wykrytą u siebie lub u bliskiej osoby, trudnościami wychowawczymi, problemami w pracy lub szkole, itd. Często wyjście z takich sytuacji lub rozwiązanie problemów okazuje się dla nich niemożliwe lub bardzo trudne. Podobny stan psychologiczny może pojawiać się w trakcie klęsk żywiołowych lub epidemii, czyli sytuacji których kontrolować się praktycznie nie da.

Badania psychologicznie wskazują, że u osób doświadczających przez dłuższy czas braku kontroli może pojawiać się stan wyuczonej bezradności. Jedną z konsekwencji takiego stanu jest pogorszenie funkcjonowania poznawczego osoby, a także skłonność do wycofywania wysiłku umysłowego z innych zadań. W ramach niniejszego projektu sprawdzone zostanie, czy takie mechanizmy odpowiadać mogą za wzrost trudności w tłumieniu uprzedzeń. Należy zaznaczyć, że taka hipoteza nie była dotąd bezpośrednio testowana. Na ogół twierdzono, że brak kontroli prowadzi po prostu do wzrostu uprzedzeń, a dzieje się tak dlatego, że osoby w takim stanie są bardziej skłonne do przeżywania emocji takich jak złość lub lęk. Możliwe jednak, że osoby pozbawione kontroli wcale nie są bardziej uprzedzone, a raczej, mają one większe problemy w ukrywaniu swoich uprzedzeń i powstrzymywaniu się od stosowania mowy nienawiści.
Przewidywania zawarte w niniejszym projekcie zostaną przetestowane w ramach 6 badań eksperymentalnych, 2 badań o charakterze pomocniczym, a także 2 analiz zbiorów zebranych na próbach reprezentatywnych. W ramach przykładowego badania eksperymentalnego uczestnicy zostaną poproszeni o rozwiązanie szeregu zadań. W warunku kontrolnym – pełnej kontroli – przy włożeniu pewnego wysiłku umysłowego zadania będą rozwiązywalne. W warunku eksperymentalnym – braku kontroli – zadania zostaną skonstruowane w taki sposób, że ich rozwiązanie będzie niemożliwe. Fakt ten zostanie jednak ukryty przed uczestnikami do momentu zakończenia eksperymentu. Po pierwszej części uczestnicy zostaną poproszeni o wykonanie zadania polegającego na powstrzymaniu się od zachowań lub odpowiedzi mogących zdradzać ich postawy wobec nielubianej grupy społecznej. Przewiduje się, że powstrzymywanie się od takich zachowań będzie częstsze w warunku pełnej kontroli niż w warunku braku kontroli. Wyniki badań eksperymentalnych zostaną uzupełnione również badaniami nad osobami doświadczającymi braku kontroli w życiu codziennym – na przykład zmagając się z bezrobociem. Przewiduje się, że konsekwencje takiego doświadczenia będą analogiczne do tych obserwowanych w badaniach eksperymentalnych.

Oprócz sprawdzenia prawdziwości przedstawionej propozycji teoretycznej, w ramach niniejszego projektu przetestowane zostaną dwa treningi psychologiczne. Celem pierwszego z tych treningów będzie skłonienie uczestników do bardziej pozytywnego oceniania własnego wysiłku umysłowego. Celem drugiego treningu będzie nauczenie uczestników jednej ze strategii regulacji emocji. Sprawdzone zostanie, czy takie zabiegi mogą nieść ze sobą również poprawę – u osób o niskim poczuciu kontroli – umiejętności tłumienia uprzedzeń i powstrzymywania się od stosowania mowy nienawiści.

Zdobyta w niniejszym projekcie wiedza pomoże zrozumieć w jaki sposób doświadczanie braku kontroli w życiu codziennym może przyczyniać się do trudności w kontroli własnego zachowania, tj. kontroli nie tylko uprzedzeń, ale również nałogów, zachowań ryzykownych lub przestępczych.

 

PLEDGE: Politics of Grievance and Democratic Governance

Kierownik: Michał Bilewicz

 

Zespół projektu: Alicja Kotowska, Dominik Puchała, Maciej Siemiątkowski

Współczesna polityka jest gniewna i mściwa, a afektywna polaryzacja i bezkompromisowe antagonizmy stanowią poważne wyzwanie dla europejskich demokracji i ich rządów. PLEDGE interpretuje skargi polityczne jako emocjonalne sygnały niezadowolenia, frustracji i niepewności, które mogą przekształcić się w anty- lub prodemokratyczne konsekwencje. Angażując się we wspólne projektowanie i wdrażanie badań z udziałem naukowców, decydentów, podmiotów społeczeństwa obywatelskiego i obywateli, projekt PLEDGE ma na celu zaoferowanie nowego zrozumienia anty- i prodemokratycznych trajektorii skarg politycznych oraz współtworzenie narzędzi i praktyk inteligentnego emocjonalnie i responsywnego demokratycznego zarządzania i komunikacji politycznej, które promują prodemokratyczne formy zaangażowania obywatelskiego. Projekt zapewni ramy mechanizmów emocjonalnych anty- i prodemokratycznej polityki skarg, które wyjaśniają dynamiczne powiązania między emocjami, wartościami i tożsamościami obywateli i grup oraz empirycznie dekodują psychologiczne, społeczno-kulturowe i polityczne czynniki tych mechanizmów emocjonalnych w operacjonalne miary i wskaźniki, koncentrując się na 11 krajach i 3 poważnych kryzysach (pandemia, wojna na Ukrainie, kryzys klimatyczny/energetyczny). PLEDGE osiągnie te cele poprzez międzynarodowy interdyscyplinarny projekt badawczy z udziałem 15 partnerów, a jego wyniki polityczne, współtworzone i pilotowane w koalicjach projektowych, będą informować o demokratycznych innowacjach procesów i praktyk oraz uwzględniać emocje w projektowanych wynikach, poprawiając w ten sposób ich skuteczność.